Als een meester weet taalschoolhouder Basil Hilal precies aan welke regels hij moet voldoen. Maar DUO noemt zijn ingediende facturen onrechtmatig en weigert drie ton subsidie aan hem uit te keren. Via een kort geding probeert de Syriër het geld alsnog op te eisen.

Masterstudent

Keurig geknipt en op witte schoenen betreedt Hilal de rechtszaal in Leeuwarden en gaat naast zijn advocaat zitten. De masterstudent energie- en procestechnologie slaagde in 2016 ‘op korte termijn’ (binnen een jaar) voor staatsexamen 2 (‘het moeilijkste taalexamen’). Daarnaast geeft hij natuur- en wiskundeles aan andere Syrische statushouders.

‘In 2019 had ik het plan om taallessen en bètavakken aan te bieden in één instelling’, vertelt Hilal tijdens de zitting. De Syriër begon een bv met de naam Kira Academy. Vanuit die bv opende hij in april 2020 een inburgeringsschool met keurmerk: het Dutch Higher Institute for Languages in Den Haag. ‘Maar vanaf dag één begonnen voor mij de problemen omdat ik nooit uitbetaald heb gekregen door DUO.’

Anonieme tip

Al anderhalf jaar is Hilal verwikkeld in een juridische strijd met DUO. Op 7 januari 2021 bepaalde de kortgedingrechter dat DUO 30 duizend euro moet betalen aan Kira Academy (270 cursisten en vijf docenten). Onder protest maakte de dienst dat over en ging daarna in hoger beroep tegen het vonnis.

In de periode dat Kira Academy van start ging, publiceerde de Volkskrant een groot verhaal over omvangrijke inburgeringsfraude. Taalscholen met keurmerk blijken voor miljoenen euro’s cursussen bij DUO te declareren die nooit hebben plaatsgevonden. De ‘cursisten’ krijgen ook nog eens cadeaubonnen, laptops of geld in ruil voor het tekenen van een contract. 

De krant bracht het nieuws naar buiten na een tip te hebben gekregen van ene ‘Ameen’, via klokkenluiderswebsite Publeaks. Volgens hem spelen ‘jonge Syriërs’ een grote rol bij de oplichting van de overheid. Als informatie van de tipgever over Basil Hilal en zijn nieuwe taalschool DUO bereikt, gaan de alarmbellen af.

Ameen (zelf een Syriër) stuurde eind april 2020 een e-mail naar directeur Lidy Schilder van Blik op Werk, de stichting die de keurmerken verstrekt. Hij waarschuwt Schilder voor ‘grote fraude’ bij Kira Academy. Een dag later stuurt ze de ‘tip’ door naar DUO (zie e-mail) en zo begint het balletje te rollen.

Diepgeworteld wantrouwen

DUO is door de publicatie in de Volkskrant er zo op gebrand de inburgeringsfraude een halt toe te roepen, dat de dienst elk ‘signaal’ over nieuwe potentiële fraudeurs tot op de bodem wil uitzoeken. Maar jegens Hilal koestert DUO vanwege de tip, direct een diepgeworteld wantrouwen.

Een DUO-medewerker bericht Hilal na enkele maanden per e-mail dat hij ‘een sterk vermoeden’ heeft dat de facturen van Kira Academy niet deugen. Sindsdien is Hilal samen met een advocaat de confrontatie aangegaan met officieel de Staat der Nederlanden, maar eigenlijk dus DUO. ‘Een zorgvuldig handelend bestuursorgaan dat geen publieke gelden uitgeeft, zonder dat vast staat of de toekenning van de bedragen in kwestie rechtmatig is.’

Tijdens het kort geding, minder dan een jaar na de opening van de taalschool, betichtte DUO Hilal van twaalf vormen van inburgeringsfraude (modi operandi). Maar de rechter veegde die allemaal van tafel. Toch ziet Hilal (‘ik word vanaf dag één behandeld als fraudeverdachte’) dat DUO telkens weer met ‘nieuwe punten’ komt.

Screenshots

Vanaf de start van de zitting van het hoger beroep maken beide partijen elkaar grote verwijten. Peter Fousert, de advocaat van DUO, ontkent vandaag niet dat het afstandsonderwijs tijdens de eerste lockdown in 2020 is gegeven, maar zegt het niet te kunnen vaststellen. Volgens hem heeft Hilals taalschool zonder screenshots geen ‘adequate aanwezigheidsregistratie’.

Hilal steekt zijn wijsvinger op om aan te geven dat hij wil reageren. ‘Sommige cursisten zetten hun camera uit omdat hun cultuur islamitisch is. Moslimvrouwen willen bijvoorbeeld hun webcam niet aanzetten.’

Forensisch accountant

Bovendien wijst Hilal erop dat inburgeraars bij hem een ‘unieke inlogcode’ krijgen die hun aanwezigheid registreert. Hij leest een passage voor uit de geüpdatete versie van de handleiding van Blik op Werk: Het is van belang dat zowel iedere cursist als docent een aparte inlogcode heeft. Dat volg ik.’

Fousert zegt daarop dat als er individuele inlogcodes zijn, DUO die zou willen inzien. Maar Hilal vindt de dienst niet deskundig genoeg om die te controleren. ‘De inlogcodes behoren niet tot mijn systeem, maar tot een derde partij: Nt2admin.’ Die regelt de software voor de administratie van tientallen taalscholen. ‘Als DUO niets weet over deze partij, is dat niet mijn probleem.’

Voor de zitting heeft een forensisch accountant (op verzoek van DUO) de administratie van Kira Academy binnenste buiten gekeerd. Mona Shaaban, Hilals advocaat, ziet in het rapport wederom ‘vrijspraak’ van fraude. Maar DUO noemt onder meer de digitale presentielijsten van Kira Academy onbetrouwbaar.

Om de tafel

De voorzitter van het gerechtshof wil weten waarom DUO niet eerder met Hilal om de tafel is gaan zitten. Fousert, stamelend: ‘Tot nu toe hebben we elkaar jammer genoeg niet weten te vinden.’ Shaaban: ‘En dat komt doordat DUO direct is uitgegaan van fraude, zonder dat werkelijk is gekeken naar wat er tegenover de ingediende facturen staat.’

Annette Jansen, beleidsadviseur inburgering bij DUO: ‘Wij waren niet gerust en wij zijn ook nooit gerustgesteld. Het gaat om kwetsbare mensen met een lening. Wij voelen een verantwoordelijkheid.’

Shaaban zegt dat haar cliënt wil weten waar het aan toe is. ‘Het onderzoek sleept voort zonder dat er een einde in zicht is. Kira Academy heeft nooit duidelijkheid gekregen over wat er nu onderzocht moet worden en wat de reden is van de fraudevermoedens van DUO.’

Uitspraak

Omdat de partijen niet onderling tot een oplossing kunnen komen, doet het gerechtshof uiterlijk op 25 januari uitspraak. De voorzitter van hof vindt het jammer dat beide partijen ‘de hakken in het zand hebben gezet’. Ze zegt dat een correcte onderwijsadministratie bittere noodzaak is, maar dat de eisen wel ‘heel ingewikkeld’ zijn. De voorzitter heeft gezien dat DUO een wantrouwende houding heeft gehad jegens Kira Academy. ‘Uit het dossier blijkt heel duidelijk dat er pijn en zeer zit.’

Verantwoording:

Dit verhaal is tot stand gekomen op basis van het bijwonen van de inhoudelijke behandeling van het hoger beroep op 14 december 2021 bij het gerechtshof in Leeuwarden. Daarnaast heeft de journalist inzage gehad in de e-mailcorrespondentie tussen Basil Hilal, DUO en Blik op Werk (verstrekt door Hilal), alsook e-mailcorrespondentie tussen medewerkers van DUO en Blik op Werk, die het ministerie van Onderwijs heeft vrijgegeven na een wob-verzoek van Mona Shaaban, de advocaat van Hilal.