De illegale Syriër Ahmad A. moet de cel in omdat hij Nederland nog steeds niet heeft verlaten. A. vluchtte in 1996 naar Nederland en kreeg toen een verblijfsvergunning. Wegens veroordelingen verloor de man zijn status in 2007. Een nieuwe aanvraag in 2015 werd afgewezen. Volgens de AIVD is de Eindhovenaar een ‘gevaar voor de openbare orde’.

Nederland zit in zijn maag met de Syriër (57). Hij mag niet meer in Nederland zijn maar hij kan niet zomaar worden teruggestuurd naar zijn land van herkomst. Nederland verbrak zijn diplomatieke banden met Syrië in 2012 en een uitzetting vereist samenwerking met het zittende Assad-regime. Bovendien is A. een uitgesproken tegenstander van Assad. Hij wil niet terug naar Syrië omdat hij vreest daar gemarteld en geëxecuteerd te worden.

‘383 keer staande gehouden’

De Nederlandse politie zit A. al jaren op de hielen. ‘Ik ben 383 keer staande gehouden door de politie. Stoptekens als ze mij in de auto zien rijden, fouilleringen en huiszoekingen.’ Op 14 april reden meerdere politieauto’s door de straat van de meubelzaak in Eindhoven waar A. dagelijks te vinden is. De politie nam A. mee om hem te vertellen dat hij binnenkort voor de strafrechter moet verschijnen. ‘Waarom zoveel machtsvertoon? Als de politie mij iets wil vertellen of meenemen zijn twee agenten ook genoeg.’

Inmiddels heeft A. in Nederland negen kinderen en zestien kleinkinderen. Een zoon en een dochter (met notitieblok) staan hem woensdag bij tijdens de zitting in Den Bosch. A., een gezette man met wit haar, communiceert met de rechter via een beëdigd tolk. ‘Door al die jaren in onzekerheid heb ik nooit Nederlands geleerd.’ Desalniettemin is A. strijdbaar. Ja, hij kent veel mensen: ‘Ik maak graag met iedereen een praatje’. En nee, hij vindt zichzelf niet staatsgevaarlijk.

Theo van Gogh

De problemen met politie en justitie begonnen voor A. toen hij in de nasleep van de moord op Theo van Gogh in 2004 op de radar verscheen van de geheime dienst AIVD. De moordenaar van Van Gogh had een religieus leraar genaamd ‘Abu Khaled’ die net als A. uit de Syrische stad Hama komt. A. zegt niet te hebben geweten dat zijn stadgenoot leiding gaf aan een terreurcel en Mohammed Bouyeri geestelijk voorbereidde op de moord op de cineast. Nietsvermoedend boekte A. vlak voor de moord een vertrekreis voor Abu Khaled uit Nederland.

Hoewel A. niet is vervolgd voor zijn contact met Abu Khaled, bleef de AIVD hem altijd in het vizier houden. In 2006 werd A. onder meer veroordeeld voor het overtreden van de wapenwet. Bij een huiszoeking vond de politie een ‘gaspistool’. A. doet er laconiek over: ‘De kinderen speelden ermee en hij lag gewoon in de kast.’ Gas- en alarmpistolen worden gebruikt bij hardloopwedstrijden of om dieren en mensen mee te verjagen. Volwassenen mogen alleen een alarm- of gaspistool hebben met een dichte, vierkante en verkorte loop.

Onverbiddelijk

Rechter: ‘U woont al heel lang in Nederland. Weet u dat u hier niet meer mag blijven?’

A: ‘Ja, maar waar moet ik heen?’

Rechter: ‘Ik ben geen bestuursrechter, maar een strafrechter. Ik kijk vandaag naar het strafbare feit waarvan u beschuldigd wordt. U verblijft in Nederland terwijl u een inreisverbod heeft.’

De Eindhovense winkelier snapt niet waarom de Nederlandse staat zo onverbiddelijk is en hem wil uitwijzen. De Dienst Terugkeer & Vertrek stelde in een gesprek met A. voor om naar Libanon ter vertrekken. Maar dat ziet hij niet zitten. ‘In Libanon heeft Hezbollah de meeste macht en die partij is een militaire bondgenoot van het Syrische regime. Ik zal daar worden uitgeleverd aan de beulen van Assad.’

Activist

Toen het geweld in Syrië in 2012 escaleerde reisde A. door verschillende Europese landen om met politici te praten over internationaal ingrijpen en meer democratie voor zijn land. Doel: de omverwerping van het Assad-regime. Hij voerde zelfs een telefoongesprek met het Israëlische parlementslid Ayoob Kara (Likoed). ‘Ik spreek zelfs met hindoes en boeddhisten want ik respecteer alle levensovertuigingen.’

In een post op Facebook ontkent A. niet dat hij hoopt ooit terug te kunnen keren naar Syrië. ‘Op voorwaarde dat president Bashar Al-Assad zich moet verantwoorden voor oorlogsmisdaden en hoogverraad. Hij heeft Syrië verkocht aan de Russen en de Iraniërs. De terugkeer van Syrische vluchtelingen en de wederopbouw van het land kan alleen als de bezetters zich terugtrekken en er een legitiem bestuur voor in de plaats komt.’

Moordzaken

Opmerkelijk is dat A. in Nederland bij twee moordzaken een getuige is geweest en cruciale informatie doorspeelde aan de politie. In 2014 vermoordde een Syriër in het Brabantse Esch de echtgenoot van een vrouw met wie hij een geheime relatie had. In de dagen na de moord zag A. dat zijn landgenoot afwijkend gedrag vertoonde. Hij praatte erover met de politie en de persoon in kwestie bleek inderdaad de moordenaar.

In A.’s oude woonplaats Zierikzee doodde een buurtgenoot in 2010 twee van zijn kinderen, verwondde zijn vrouw en pleegde daarna zelfmoord. ‘De vader vroeg mij of ik voor hem een pistool kon regelen, maar ik zei dat ik hem daar niet bij kon helpen.’ A. informeerde de politie hierover, maar die handelde niet adequaat. Op de dag van de moorden hoorde A. een harde knal dichtbij zijn huis. ‘Dat was het moment dat de vader zelfmoord pleegde. Ik was ook een doelwit omdat hij wist dat ik met de politie had gepraat.’

Vreemdeling

De rechter ziet vandaag in A. slechts een vreemdeling voor zich die moet vertrekken uit Nederland. Hij legt de Syriër twee maanden cel op waarvan een maand voorwaardelijk. Advocate Linda Ravestijn beraadt zich op een hoger beroep. ‘Mijn cliënt kan zich niet eens vestigen in een land buiten Europa. Want waar is zijn paspoort?’

Na afloop zit A. met zijn dochter en zoon op een bankje in de hal van de Bossche rechtbank. Hij kijk sip voor zich uit. Dan maar een maand doorbrengen in de cel? ‘Wellicht is het een goed idee om mij de komende tijd niet op straat te begeven.’